Iamque deus posita fallacis imagine taurise confessus erat Dictaeaque rura tenebat,cum pater ignarus Cadmo perquirere raptamimperat et poenam, si non invenerit, additexilium, facto pius et sceleratus eodem. 5orbe pererrato (quis enim deprendere possitfurta Iovis?) profugus patriamque iramque parentisvitat Agenorides Phoebique oracula supplexconsulit et, quae sit tellus habitanda, requirit.'bos tibi' Phoebus ait 'solis occurret in arvis, 10nullum passa iugum curvique inmunis aratri.hac duce carpe vias et, qua requieverit herba,moenia fac condas Boeotiaque illa vocato.'vix bene Castalio Cadmus descenderat antro,incustoditam lente videt ire iuvencam 15nullum servitii signum cervice gerentem.subsequitur pressoque legit vestigia gressuauctoremque viae Phoebum taciturnus adorat.iam vada Cephisi Panopesque evaserat arva:bos stetit et tollens speciosam cornibus altis 20ad caelum frontem mugitibus inpulit aurasatque ita respiciens comites sua terga sequentisprocubuit teneraque latus submisit in herba.Cadmus agit grates peregrinaeque oscula terraefigit et ignotos montes agrosque salutat. 25 Sacra Iovi facturus erat: iubet ire ministroset petere e vivis libandas fontibus undas.silva vetus stabat nulla violata securi,et specus in media virgis ac vimine densusefficiens humilem lapidum conpagibus arcum 30uberibus fecundus aquis; ubi conditus antroMartius anguis erat, cristis praesignis et auro;igne micant oculi, corpus tumet omne venenis,tresque vibrant linguae, triplici stant ordine dentes.quem postquam Tyria lucum de gente profecti 35infausto tetigere gradu, demissaque in undasurna dedit sonitum, longo caput extulit antrocaeruleus serpens horrendaque sibila misit.effluxere urnae manibus sanguisque reliquitcorpus et attonitos subitus tremor occupat artus. 40ille volubilibus squamosos nexibus orbestorquet et inmensos saltu sinuatur in arcusac media plus parte leves erectus in aurasdespicit omne nemus tantoque est corpore, quanto,si totum spectes, geminas qui separat arctos. 45nec mora, Phoenicas, sive illi tela parabantsive fugam, sive ipse timor prohibebat utrumque,occupat: hos morsu, longis conplexibus illos,hos necat adflati funesta tabe veneni. Fecerat exiguas iam sol altissimus umbras: 50quae mora sit sociis, miratur Agenore natusvestigatque viros. tegumen derepta leonipellis erat, telum splendenti lancea ferroet iaculum teloque animus praestantior omni.ut nemus intravit letataque corpora vidit 55victoremque supra spatiosi tergoris hostemtristia sanguinea lambentem vulnera lingua,'aut ultor vestrae, fidissima pectora, mortis,aut comes' inquit 'ero.' dixit dextraque molaremsustulit et magnum magno conamine misit. 60illius inpulsu cum turribus ardua celsismoenia mota forent, serpens sine vulnere mansitloricaeque modo squamis defensus et atraeduritia pellis validos cute reppulit ictus;at non duritia iaculum quoque vicit eadem, 65quod medio lentae spinae curvamine fixumconstitit et totum descendit in ilia ferrum.ille dolore ferox caput in sua terga retorsitvulneraque adspexit fixumque hastile momordit,idque ubi vi multa partem labefecit in omnem, 70vix tergo eripuit; ferrum tamen ossibus haesit.tum vero postquam solitas accessit ad irascausa recens, plenis tumuerunt guttura venis,spumaque pestiferos circumfluit albida rictus,terraque rasa sonat squamis, quique halitus exit 75ore niger Stygio, vitiatas inficit auras.ipse modo inmensum spiris facientibus orbemcingitur, interdum longa trabe rectior adstat,inpete nunc vasto ceu concitus imbribus amnisfertur et obstantis proturbat pectore silvas. 80cedit Agenorides paulum spolioque leonissustinet incursus instantiaque ora retardatcuspide praetenta: furit ille et inania durovulnera dat ferro figitque in acumine dentes.iamque venenifero sanguis manare palato 85coeperat et virides adspergine tinxerat herbas;sed leve vulnus erat, quia se retrahebat ab ictulaesaque colla dabat retro plagamque sederecedendo arcebat nec longius ire sinebat,donec Agenorides coniectum in guttura ferrum 90usque sequens pressit, dum retro quercus euntiobstitit et fixa est pariter cum robore cervix.pondere serpentis curvata est arbor et imaparte flagellari gemuit sua robora caudae. Dum spatium victor victi considerat hostis, 95vox subito audita est; neque erat cognoscere promptum,unde, sed audita est: 'quid, Agenore nate, peremptumserpentem spectas? et tu spectabere serpens.'ille diu pavidus pariter cum mente coloremperdiderat, gelidoque comae terrore rigebant: 100ecce viri fautrix superas delapsa per aurasPallas adest motaeque iubet supponere terraevipereos dentes, populi incrementa futuri.paret et, ut presso sulcum patefecit aratro,spargit humi iussos, mortalia semina, dentes. 105inde (fide maius) glaebae coepere moveri,primaque de sulcis acies adparuit hastae,tegmina mox capitum picto nutantia cono,mox umeri pectusque onerataque bracchia telisexsistunt, crescitque seges clipeata virorum: 110sic, ubi tolluntur festis aulaea theatris,surgere signa solent primumque ostendere vultus,cetera paulatim, placidoque educta tenoretota patent imoque pedes in margine ponunt. Territus hoste novo Cadmus capere arma parabat: 115'ne cape!' de populo, quem terra creaverat, unusexclamat 'nec te civilibus insere bellis!'atque ita terrigenis rigido de fratribus unumcomminus ense ferit, iaculo cadit eminus ipse;hunc quoque qui leto dederat, non longius illo 120vivit et exspirat, modo quas acceperat auras,exemploque pari furit omnis turba, suoqueMarte cadunt subiti per mutua vulnera fratres.iamque brevis vitae spatium sortita iuventussanguineam tepido plangebat pectore matrem, 125quinque superstitibus, quorum fuit unus Echion.is sua iecit humo monitu Tritonidis armafraternaeque fidem pacis petiitque deditque:hos operis comites habuit Sidonius hospes,cum posuit iussus Phoebeis sortibus urbem. 130 Iam stabant Thebae, poteras iam, Cadme, videriexilio felix: soceri tibi Marsque Venusquecontigerant; huc adde genus de coniuge tanta,tot natos natasque et, pignora cara, nepotes,hos quoque iam iuvenes; sed scilicet ultima semper 135exspectanda dies hominis, dicique beatusante obitum nemo supremaque funera debet. Prima nepos inter tot res tibi, Cadme, secundascausa fuit luctus, alienaque cornua frontiaddita, vosque, canes satiatae sanguine erili. 140at bene si quaeras, Fortunae crimen in illo,non scelus invenies; quod enim scelus error habebat? Mons erat infectus variarum caede ferarum,iamque dies medius rerum contraxerat umbraset sol ex aequo meta distabat utraque, 145cum iuvenis placido per devia lustra vagantesparticipes operum conpellat Hyantius ore:'lina madent, comites, ferrumque cruore ferarum,fortunaeque dies habuit satis; altera lucemcum croceis invecta rotis Aurora reducet, 150propositum repetemus opus: nunc Phoebus utraquedistat idem meta finditque vaporibus arva.sistite opus praesens nodosaque tollite lina!'iussa viri faciunt intermittuntque laborem. Vallis erat piceis et acuta densa cupressu, 155nomine Gargaphie succinctae sacra Dianae,cuius in extremo est antrum nemorale recessuarte laboratum nulla: simulaverat artemingenio natura suo; nam pumice vivoet levibus tofis nativum duxerat arcum; 160fons sonat a dextra tenui perlucidus unda,margine gramineo patulos incinctus hiatus.hic dea silvarum venatu fessa solebatvirgineos artus liquido perfundere rore.quo postquam subiit, nympharum tradidit uni 165armigerae iaculum pharetramque arcusque retentos,altera depositae subiecit bracchia pallae,vincla duae pedibus demunt; nam doctior illisIsmenis Crocale sparsos per colla capilloscolligit in nodum, quamvis erat ipsa solutis. 170excipiunt laticem Nepheleque Hyaleque Rhanisqueet Psecas et Phiale funduntque capacibus urnis.dumque ibi perluitur solita Titania lympha,ecce nepos Cadmi dilata parte laborumper nemus ignotum non certis passibus errans 175pervenit in lucum: sic illum fata ferebant.qui simul intravit rorantia fontibus antra,sicut erant, nudae viso sua pectora nymphaepercussere viro subitisque ululatibus omneinplevere nemus circumfusaeque Dianam 180corporibus texere suis; tamen altior illisipsa dea est colloque tenus supereminet omnis.qui color infectis adversi solis ab ictunubibus esse solet aut purpureae Aurorae,is fuit in vultu visae sine veste Dianae. 185quae, quamquam comitum turba est stipata suarum,in latus obliquum tamen adstitit oraque retroflexit et, ut vellet promptas habuisse sagittas,quas habuit sic hausit aquas vultumque virilemperfudit spargensque comas ultricibus undis 190addidit haec cladis praenuntia verba futurae:'nunc tibi me posito visam velamine narres,si poteris narrare, licet!' nec plura minatadat sparso capiti vivacis cornua cervi,dat spatium collo summasque cacuminat aures 195cum pedibusque manus, cum longis bracchia mutatcruribus et velat maculoso vellere corpus;additus et pavor est: fugit Autonoeius heroset se tam celerem cursu miratur in ipso.ut vero vultus et cornua vidit in unda, 200'me miserum!' dicturus erat: vox nulla secuta est!ingemuit: vox illa fuit, lacrimaeque per oranon sua fluxerunt; mens tantum pristina mansit.quid faciat? repetatne domum et regalia tectaan lateat silvis? pudor hoc, timor inpedit illud. 205 Dum dubitat, videre canes, primique MelampusIchnobatesque sagax latratu signa dedere,Cnosius Ichnobates, Spartana gente Melampus.inde ruunt alii rapida velocius aura,Pamphagos et Dorceus et Oribasos, Arcades omnes, 210Nebrophonosque valens et trux cum Laelape Theronet pedibus Pterelas et naribus utilis AgreHylaeusque ferox nuper percussus ab aprodeque lupo concepta Nape pecudesque secutaPoemenis et natis comitata Harpyia duobus 215et substricta gerens Sicyonius ilia Ladonet Dromas et Canache Sticteque et Tigris et Alceet niveis Leucon et villis Asbolos atrispraevalidusque Lacon et cursu fortis Aelloet Thoos et Cyprio velox cum fratre Lycisce 220et nigram medio frontem distinctus ab alboHarpalos et Melaneus hirsutaque corpore Lachneet patre Dictaeo, sed matre Laconide natiLabros et Argiodus et acutae vocis Hylactorquosque referre mora est: ea turba cupidine praedae 225per rupes scopulosque adituque carentia saxa,quaque est difficilis quaque est via nulla, sequuntur.ille fugit per quae fuerat loca saepe secutus,heu! famulos fugit ipse suos. clamare libebat:'Actaeon ego sum: dominum cognoscite vestrum!' 230verba animo desunt; resonat latratibus aether.prima Melanchaetes in tergo vulnera fecit,proxima Theridamas, Oresitrophos haesit in armo:tardius exierant, sed per conpendia montisanticipata via est; dominum retinentibus illis, 235cetera turba coit confertque in corpore dentes.iam loca vulneribus desunt; gemit ille sonumque,etsi non hominis, quem non tamen edere possitcervus, habet maestisque replet iuga nota querelliset genibus pronis supplex similisque roganti 240circumfert tacitos tamquam sua bracchia vultus.at comites rapidum solitis hortatibus agmenignari instigant oculisque Actaeona quaeruntet velut absentem certatim Actaeona clamant(ad nomen caput ille refert) et abesse queruntur 245nec capere oblatae segnem spectacula praedae.vellet abesse quidem, sed adest; velletque videre,non etiam sentire canum fera facta suorum.undique circumstant, mersisque in corpore rostrisdilacerant falsi dominum sub imagine cervi, 250nec nisi finita per plurima vulnera vitaira pharetratae fertur satiata Dianae. Rumor in ambiguo est; aliis violentior aequovisa dea est, alii laudant dignamque severavirginitate vocant: pars invenit utraque causas. 255sola Iovis coniunx non tam, culpetne probetne,eloquitur, quam clade domus ab Agenore ductaegaudet et a Tyria collectum paelice transfertin generis socios odium; subit ecce prioricausa recens, gravidamque dolet de semine magni 260esse Iovis Semelen; dum linguam ad iurgia solvit,'profeci quid enim totiens per iurgia?' dixit,'ipsa petenda mihi est; ipsam, si maxima Iunorite vocor, perdam, si me gemmantia dextrasceptra tenere decet, si sum regina Iovisque 265et soror et coniunx, certe soror. at, puto, furto estcontenta, et thalami brevis est iniuria nostri.concipit++id derat++manifestaque crimina plenofert utero et mater, quod vix mihi contigit, unode Iove vult fieri: tanta est fiducia formae. 270fallat eam faxo; nec sum Saturnia, si nonab Iove mersa suo Stygias penetrabit in undas.' Surgit ab his solio fulvaque recondita nubelimen adit Semeles nec nubes ante removitquam simulavit anum posuitque ad tempora canos 275sulcavitque cutem rugis et curva trementimembra tulit passu; vocem quoque fecit anilem,ipsaque erat Beroe, Semeles Epidauria nutrix.ergo ubi captato sermone diuque loquendoad nomen venere Iovis, suspirat et 'opto, 280Iuppiter ut sit' ait; 'metuo tamen omnia: multinomine divorum thalamos iniere pudicos.nec tamen esse Iovem satis est: det pignus amoris,si modo verus is est; quantusque et qualis ab altaIunone excipitur, tantus talisque, rogato, 285det tibi conplexus suaque ante insignia sumat!' Talibus ignaram Iuno Cadmeida dictisformarat: rogat illa Iovem sine nomine munus.cui deus 'elige!' ait 'nullam patiere repulsam,quoque magis credas, Stygii quoque conscia sunto 290numina torrentis: timor et deus ille deorum est.'laeta malo nimiumque potens perituraque amantisobsequio Semele 'qualem Saturnia' dixit'te solet amplecti, Veneris cum foedus initis,da mihi te talem!' voluit deus ora loquentis 295opprimere: exierat iam vox properata sub auras.ingemuit; neque enim non haec optasse, neque illenon iurasse potest. ergo maestissimus altumaethera conscendit vultuque sequentia traxitnubila, quis nimbos inmixtaque fulgura ventis 300addidit et tonitrus et inevitabile fulmen;qua tamen usque potest, vires sibi demere temptatnec, quo centimanum deiecerat igne Typhoea,nunc armatur eo: nimium feritatis in illo est.est aliud levius fulmen, cui dextra cyclopum 305saevitiae flammaeque minus, minus addidit irae:tela secunda vocant superi; capit illa domumqueintrat Agenoream. corpus mortale tumultusnon tulit aetherios donisque iugalibus arsit.inperfectus adhuc infans genetricis ab alvo 310eripitur patrioque tener (si credere dignum est)insuitur femori maternaque tempora conplet.furtim illum primis Ino matertera cuniseducat, inde datum nymphae Nyseides antrisocculuere suis lactisque alimenta dedere. 315 Dumque ea per terras fatali lege gerunturtutaque bis geniti sunt incunabula Bacchi,forte Iovem memorant diffusum nectare curasseposuisse graves vacuaque agitasse remissoscum Iunone iocos et 'maior vestra profecto est, 320quam quae contingit maribus' dixisse 'voluptas.'illa negat. placuit quae sit sententia doctiquaerere Tiresiae: Venus huic erat utraque nota.nam duo magnorum viridi coeuntia silvacorpora serpentum baculi violaverat ictu 325deque viro factus (mirabile) femina septemegerat autumnos; octavo rursus eosdemvidit, et 'est vestrae si tanta potentia plagae'dixit, 'ut auctoris sortem in contraria mutet,nunc quoque vos feriam.' percussis anguibus isdem 330forma prior rediit, genetivaque venit imago.arbiter hic igitur sumptus de lite iocosadicta Iovis firmat: gravius Saturnia iustonec pro materia fertur doluisse suiqueiudicis aeterna damnavit lumina nocte; 335at pater omnipotens (neque enim licet inrita cuiquamfacta dei fecisse deo) pro lumine ademptoscire futura dedit poenamque levavit honore. Ille per Aonias fama celeberrimus urbesinreprehensa dabat populo responsa petenti; 340prima fide vocisque ratae temptamina sumpsitcaerula Liriope, quam quondam flumine curvoinplicuit clausaeque suis Cephisos in undisvim tulit: enixa est utero pulcherrima plenoinfantem nymphe, iam tunc qui posset amari, 345Narcissumque vocat. de quo consultus, an essettempora maturae visurus longa senectae,fatidicus vates 'si se non noverit' inquit.vana diu visa est vox auguris: exitus illamresque probat letique genus novitasque furoris. 350namque ter ad quinos unum Cephisius annumaddiderat poteratque puer iuvenisque videri:multi illum iuvenes, multae cupiere puellae;sed fuit in tenera tam dura superbia forma,nulli illum iuvenes, nullae tetigere puellae. 355adspicit hunc trepidos agitantem in retia cervosvocalis nymphe, quae nec reticere loquentinec prior ipsa loqui didicit, resonabilis Echo. Corpus adhuc Echo, non vox erat et tamen usumgarrula non alium, quam nunc habet, oris habebat, 360reddere de multis ut verba novissima posset.fecerat hoc Iuno, quia, cum deprendere possetsub Iove saepe suo nymphas in monte iacentis,illa deam longo prudens sermone tenebat,dum fugerent nymphae. postquam hoc Saturnia sensit, 365'huius' ait 'linguae, qua sum delusa, potestasparva tibi dabitur vocisque brevissimus usus,'reque minas firmat. tantum haec in fine loquendiingeminat voces auditaque verba reportat.ergo ubi Narcissum per devia rura vagantem 370vidit et incaluit, sequitur vestigia furtim,quoque magis sequitur, flamma propiore calescit,non aliter quam cum summis circumlita taedisadmotas rapiunt vivacia sulphura flammas.o quotiens voluit blandis accedere dictis 375et mollis adhibere preces! natura repugnatnec sinit, incipiat, sed, quod sinit, illa parata estexspectare sonos, ad quos sua verba remittat.forte puer comitum seductus ab agmine fidodixerat: 'ecquis adest?' et 'adest' responderat Echo. 380hic stupet, utque aciem partes dimittit in omnis,voce 'veni!' magna clamat: vocat illa vocantem.respicit et rursus nullo veniente 'quid' inquit'me fugis?' et totidem, quot dixit, verba recepit.perstat et alternae deceptus imagine vocis 385'huc coeamus' ait, nullique libentius umquamresponsura sono 'coeamus' rettulit Echoet verbis favet ipsa suis egressaque silvaibat, ut iniceret sperato bracchia collo;ille fugit fugiensque 'manus conplexibus aufer! 390ante' ait 'emoriar, quam sit tibi copia nostri';rettulit illa nihil nisi 'sit tibi copia nostri!'spreta latet silvis pudibundaque frondibus oraprotegit et solis ex illo vivit in antris;sed tamen haeret amor crescitque dolore repulsae; 395extenuant vigiles corpus miserabile curaeadducitque cutem macies et in aera sucuscorporis omnis abit; vox tantum atque ossa supersunt:vox manet, ossa ferunt lapidis traxisse figuram.inde latet silvis nulloque in monte videtur, 400omnibus auditur: sonus est, qui vivit in illa. Sic hanc, sic alias undis aut montibus ortasluserat hic nymphas, sic coetus ante viriles;inde manus aliquis despectus ad aethera tollens'sic amet ipse licet, sic non potiatur amato!' 405dixerat: adsensit precibus Rhamnusia iustis.fons erat inlimis, nitidis argenteus undis,quem neque pastores neque pastae monte capellaecontigerant aliudve pecus, quem nulla volucrisnec fera turbarat nec lapsus ab arbore ramus; 410gramen erat circa, quod proximus umor alebat,silvaque sole locum passura tepescere nullo.hic puer et studio venandi lassus et aestuprocubuit faciemque loci fontemque secutus,dumque sitim sedare cupit, sitis altera crevit, 415dumque bibit, visae correptus imagine formaespem sine corpore amat, corpus putat esse, quod umbra est.adstupet ipse sibi vultuque inmotus eodemhaeret, ut e Pario formatum marmore signum;spectat humi positus geminum, sua lumina, sidus 420et dignos Baccho, dignos et Apolline crinesinpubesque genas et eburnea colla decusqueoris et in niveo mixtum candore ruborem,cunctaque miratur, quibus est mirabilis ipse:se cupit inprudens et, qui probat, ipse probatur, 425dumque petit, petitur, pariterque accendit et ardet.inrita fallaci quotiens dedit oscula fonti,in mediis quotiens visum captantia collumbracchia mersit aquis nec se deprendit in illis!quid videat, nescit; sed quod videt, uritur illo, 430atque oculos idem, qui decipit, incitat error.credule, quid frustra simulacra fugacia captas?quod petis, est nusquam; quod amas, avertere, perdes!ista repercussae, quam cernis, imaginis umbra est:nil habet ista sui; tecum venitque manetque; 435tecum discedet, si tu discedere possis! Non illum Cereris, non illum cura quietisabstrahere inde potest, sed opaca fusus in herbaspectat inexpleto mendacem lumine formamperque oculos perit ipse suos; paulumque levatus 440ad circumstantes tendens sua bracchia silvas'ecquis, io silvae, crudelius' inquit 'amavit?scitis enim et multis latebra opportuna fuistis.ecquem, cum vestrae tot agantur saecula vitae,qui sic tabuerit, longo meministis in aevo? 445et placet et video; sed quod videoque placetque,non tamen invenio'++tantus tenet error amantem++'quoque magis doleam, nec nos mare separat ingensnec via nec montes nec clausis moenia portis;exigua prohibemur aqua! cupit ipse teneri: 450nam quotiens liquidis porreximus oscula lymphis,hic totiens ad me resupino nititur ore.posse putes tangi: minimum est, quod amantibus obstat.quisquis es, huc exi! quid me, puer unice, fallisquove petitus abis? certe nec forma nec aetas 455est mea, quam fugias, et amarunt me quoque nymphae!spem mihi nescio quam vultu promittis amico,cumque ego porrexi tibi bracchia, porrigis ultro,cum risi, adrides; lacrimas quoque saepe notavime lacrimante tuas; nutu quoque signa remittis 460et, quantum motu formosi suspicor oris,verba refers aures non pervenientia nostras!iste ego sum: sensi, nec me mea fallit imago;uror amore mei: flammas moveoque feroque.quid faciam? roger anne rogem? quid deinde rogabo? 465quod cupio mecum est: inopem me copia fecit.o utinam a nostro secedere corpore possem!votum in amante novum, vellem, quod amamus, abesset.iamque dolor vires adimit, nec tempora vitaelonga meae superant, primoque exstinguor in aevo. 470nec mihi mors gravis est posituro morte dolores,hic, qui diligitur, vellem diuturnior esset;nunc duo concordes anima moriemur in una.' Dixit et ad faciem rediit male sanus eandemet lacrimis turbavit aquas, obscuraque moto 475reddita forma lacu est; quam cum vidisset abire,'quo refugis? remane nec me, crudelis, amantemdesere!' clamavit; 'liceat, quod tangere non est,adspicere et misero praebere alimenta furori!'dumque dolet, summa vestem deduxit ab ora 480nudaque marmoreis percussit pectora palmis.pectora traxerunt roseum percussa ruborem,non aliter quam poma solent, quae candida parte,parte rubent, aut ut variis solet uva racemisducere purpureum nondum matura colorem. 485quae simul adspexit liquefacta rursus in unda,non tulit ulterius, sed ut intabescere flavaeigne levi cerae matutinaeque pruinaesole tepente solent, sic attenuatus amoreliquitur et tecto paulatim carpitur igni; 490et neque iam color est mixto candore rubori,nec vigor et vires et quae modo visa placebant,nec corpus remanet, quondam quod amaverat Echo.quae tamen ut vidit, quamvis irata memorque,indoluit, quotiensque puer miserabilis 'eheu' 495dixerat, haec resonis iterabat vocibus 'eheu';cumque suos manibus percusserat ille lacertos,haec quoque reddebat sonitum plangoris eundem.ultima vox solitam fuit haec spectantis in undam:'heu frustra dilecte puer!' totidemque remisit 500verba locus, dictoque vale 'vale' inquit et Echo.ille caput viridi fessum submisit in herba,lumina mors clausit domini mirantia formam:tum quoque se, postquam est inferna sede receptus,in Stygia spectabat aqua. planxere sorores 505naides et sectos fratri posuere capillos,planxerunt dryades; plangentibus adsonat Echo.iamque rogum quassasque faces feretrumque parabant:nusquam corpus erat; croceum pro corpore floreminveniunt foliis medium cingentibus albis. 510 Cognita res meritam vati per Achaidas urbesattulerat famam, nomenque erat auguris ingens;spernit Echionides tamen hunc ex omnibus unuscontemptor superum Pentheus praesagaque ridetverba senis tenebrasque et cladem lucis ademptae 515obicit. ille movens albentia tempora canis'quam felix esses, si tu quoque luminis huiusorbus' ait 'fieres, ne Bacchica sacra videres!namque dies aderit, quam non procul auguror esse,qua novus huc veniat, proles Semeleia, Liber, 520quem nisi templorum fueris dignatus honore,mille lacer spargere locis et sanguine silvasfoedabis matremque tuam matrisque sorores.eveniet! neque enim dignabere numen honore,meque sub his tenebris nimium vidisse quereris.' 525talia dicentem proturbat Echione natus;dicta fides sequitur, responsaque vatis aguntur. Liber adest, festisque fremunt ululatibus agri:turba ruit, mixtaeque viris matresque nurusquevulgusque proceresque ignota ad sacra feruntur. 530'Quis furor, anguigenae, proles Mavortia, vestrasattonuit mentes?' Pentheus ait; 'aerane tantumaere repulsa valent et adunco tibia cornuet magicae fraudes, ut, quos non bellicus ensis,non tuba terruerit, non strictis agmina telis, 535femineae voces et mota insania vinoobscenique greges et inania tympana vincant?vosne, senes, mirer, qui longa per aequora vectihac Tyron, hac profugos posuistis sede penates,nunc sinitis sine Marte capi? vosne, acrior aetas, 540o iuvenes, propiorque meae, quos arma tenere,non thyrsos, galeaque tegi, non fronde decebat?este, precor, memores, qua sitis stirpe creati,illiusque animos, qui multos perdidit unus,sumite serpentis! pro fontibus ille lacuque 545interiit: at vos pro fama vincite vestra!ille dedit leto fortes: vos pellite molleset patrium retinete decus! si fata vetabantstare diu Thebas, utinam tormenta viriquemoenia diruerent, ferrumque ignisque sonarent! 550essemus miseri sine crimine, sorsque querenda,non celanda foret, lacrimaeque pudore carerent;at nunc a puero Thebae capientur inermi,quem neque bella iuvant nec tela nec usus equorum,sed madidus murra crinis mollesque coronae 555purpuraque et pictis intextum vestibus aurum,quem quidem ego actutum (modo vos absistite) cogamadsumptumque patrem commentaque sacra fateri.an satis Acrisio est animi, contemnere vanumnumen et Argolicas venienti claudere portas: 560Penthea terrebit cum totis advena Thebis?ite citi' (famulis hoc imperat), 'ite ducemqueattrahite huc vinctum! iussis mora segnis abesto!'hunc avus, hunc Athamas, hunc cetera turba suorumcorripiunt dictis frustraque inhibere laborant. 565acrior admonitu est inritaturque retentaet crescit rabies remoraminaque ipsa nocebant:sic ego torrentem, qua nil obstabat eunti,lenius et modico strepitu decurrere vidi;at quacumque trabes obstructaque saxa tenebant, 570spumeus et fervens et ab obice saevior ibat. Ecce cruentati redeunt et, Bacchus ubi esset,quaerenti domino Bacchum vidisse negarunt;'hunc' dixere 'tamen comitem famulumque sacrorumcepimus' et tradunt manibus post terga ligatis 575sacra dei quendam Tyrrhena gente secutum.adspicit hunc Pentheus oculis, quos ira tremendosfecerat, et quamquam poenae vix tempora differt,'o periture tuaque aliis documenta daturemorte,' ait, 'ede tuum nomen nomenque parentum 580et patriam, morisque novi cur sacra frequentes!'ille metu vacuus 'nomen mihi' dixit 'Acoetes,patria Maeonia est, humili de plebe parentes.non mihi quae duri colerent pater arva iuvenci,lanigerosve greges, non ulla armenta reliquit; 585pauper et ipse fuit linoque solebat et hamisdecipere et calamo salientis ducere pisces.ars illi sua census erat; cum traderet artem,"accipe, quas habeo, studii successor et heres,"dixit "opes," moriensque mihi nihil ille reliquit 590praeter aquas: unum hoc possum adpellare paternum.mox ego, ne scopulis haererem semper in isdem,addidici regimen dextra moderante carinaeflectere et Oleniae sidus pluviale capellaeTaygetenque Hyadasque oculis Arctonque notavi 595ventorumque domos et portus puppibus aptos.forte petens Delum Chiae telluris ad orasadplicor et dextris adducor litora remisdoque levis saltus udaeque inmittor harenae:nox ibi consumpta est; aurora rubescere primo 600coeperat: exsurgo laticesque inferre recentisadmoneo monstroque viam, quae ducat ad undas;ipse quid aura mihi tumulo promittat ab altoprospicio comitesque voco repetoque carinam."adsumus en" inquit sociorum primus Opheltes, 605utque putat, praedam deserto nactus in agro,virginea puerum ducit per litora forma.ille mero somnoque gravis titubare videturvixque sequi; specto cultum faciemque gradumque:nil ibi, quod credi posset mortale, videbam. 610et sensi et dixi sociis: "quod numen in istocorpore sit, dubito; sed corpore numen in isto est!quisquis es, o faveas nostrisque laboribus adsis;his quoque des veniam!" "pro nobis mitte precari!"Dictys ait, quo non alius conscendere summas 615ocior antemnas prensoque rudente relabi.hoc Libys, hoc flavus, prorae tutela, Melanthus,hoc probat Alcimedon et, qui requiemque modumquevoce dabat remis, animorum hortator, Epopeus,hoc omnes alii: praedae tam caeca cupido est. 620"non tamen hanc sacro violari pondere pinumperpetiar" dixi: "pars hic mihi maxima iuris"inque aditu obsisto: furit audacissimus omnide numero Lycabas, qui Tusca pulsus ab urbeexilium dira poenam pro caede luebat; 625is mihi, dum resto, iuvenali guttura pugnorupit et excussum misisset in aequora, si nonhaesissem, quamvis amens, in fune retentus.inpia turba probat factum; tum denique Bacchus(Bacchus enim fuerat), veluti clamore solutus 630sit sopor aque mero redeant in pectora sensus,"quid facitis? quis clamor?" ait "qua, dicite, nautae,huc ope perveni? quo me deferre paratis?""pone metum" Proreus, "et quos contingere portusede velis!" dixit; "terra sistere petita." 635"Naxon" ait Liber "cursus advertite vestros!illa mihi domus est, vobis erit hospita tellus."per mare fallaces perque omnia numina iurantsic fore meque iubent pictae dare vela carinae.dextera Naxos erat: dextra mihi lintea danti 640"quid facis, o demens? quis te furor," inquit "Acoete,"pro se quisque, "tenet? laevam pete!" maxima nutupars mihi significat, pars quid velit ore susurro.obstipui "capiat" que "aliquis moderamina!" diximeque ministerio scelerisque artisque removi. 645increpor a cunctis, totumque inmurmurat agmen;e quibus Aethalion "te scilicet omnis in unonostra salus posita est!" ait et subit ipse meumqueexplet opus Naxoque petit diversa relicta.tum deus inludens, tamquam modo denique fraudem 650senserit, e puppi pontum prospectat aduncaet flenti similis "non haec mihi litora, nautae,promisistis" ait, "non haec mihi terra rogata est!quo merui poenam facto? quae gloria vestra est,si puerum iuvenes, si multi fallitis unum?" 655iamdudum flebam: lacrimas manus inpia nostrasridet et inpellit properantibus aequora remis.per tibi nunc ipsum (nec enim praesentior illoest deus) adiuro, tam me tibi vera referrequam veri maiora fide: stetit aequore puppis 660haud aliter, quam si siccam navale teneret.illi admirantes remorum in verbere perstantvelaque deducunt geminaque ope currere temptant:inpediunt hederae remos nexuque recurvoserpunt et gravidis distinguunt vela corymbis. 665ipse racemiferis frontem circumdatus uvispampineis agitat velatam frondibus hastam;quem circa tigres simulacraque inania lyncumpictarumque iacent fera corpora pantherarum.exsiluere viri, sive hoc insania fecit 670sive timor, primusque Medon nigrescere totocorpore et expresso spinae curvamine flectiincipit. huic Lycabas "in quae miracula" dixit"verteris?" et lati rictus et panda loquentinaris erat, squamamque cutis durata trahebat. 675at Libys obstantis dum vult obvertere remos,in spatium resilire manus breve vidit et illasiam non esse manus, iam pinnas posse vocari.alter ad intortos cupiens dare bracchia funesbracchia non habuit truncoque repandus in undas 680corpore desiluit: falcata novissima cauda est,qualia dividuae sinuantur cornua lunae.undique dant saltus multaque adspergine rorantemerguntque iterum redeuntque sub aequora rursusinque chori ludunt speciem lascivaque iactant 685corpora et acceptum patulis mare naribus efflant.de modo viginti (tot enim ratis illa ferebat)restabam solus: pavidum gelidumque trementicorpore vixque meum firmat deus "excute" dicens"corde metum Diamque tene!" delatus in illam 690accessi sacris Baccheaque sacra frequento.' 'Praebuimus longis' Pentheus 'ambagibus aures,'inquit 'ut ira mora vires absumere posset.praecipitem, famuli, rapite hunc cruciataque diriscorpora tormentis Stygiae demittite nocti!' 695protinus abstractus solidis Tyrrhenus Acoetesclauditur in tectis; et dum crudelia iussaeinstrumenta necis ferrumque ignesque parantur,sponte sua patuisse fores lapsasque lacertissponte sua fama est nullo solvente catenas. 700 Perstat Echionides, nec iam iubet ire, sed ipsevadit, ubi electus facienda ad sacra Cithaeroncantibus et clara bacchantum voce sonabat.ut fremit acer equus, cum bellicus aere canorosigna dedit tubicen pugnaeque adsumit amorem, 705Penthea sic ictus longis ululatibus aethermovit, et audito clamore recanduit ira. Monte fere medio est, cingentibus ultima silvis,purus ab arboribus, spectabilis undique, campus:hic oculis illum cernentem sacra profanis 710prima videt, prima est insano concita cursu,prima suum misso violavit Penthea thyrsomater et 'o geminae' clamavit 'adeste sorores!ille aper, in nostris errat qui maximus agris,ille mihi feriendus aper.' ruit omnis in unum 715turba furens; cunctae coeunt trepidumque sequuntur,iam trepidum, iam verba minus violenta loquentem,iam se damnantem, iam se peccasse fatentem.saucius ille tamen 'fer opem, matertera' dixit'Autonoe! moveant animos Actaeonis umbrae!' 720illa, quis Actaeon, nescit dextramque precantiabstulit, Inoo lacerata est altera raptu.non habet infelix quae matri bracchia tendat,trunca sed ostendens dereptis vulnera membris'adspice, mater!' ait. visis ululavit Agaue 725collaque iactavit movitque per aera crinemavulsumque caput digitis conplexa cruentisclamat: 'io comites, opus hoc victoria nostra est!'non citius frondes autumni frigore tactasiamque male haerentes alta rapit arbore ventus, 730quam sunt membra viri manibus direpta nefandis.talibus exemplis monitae nova sacra frequentantturaque dant sanctasque colunt Ismenides aras.
Lucis Pro 616
2ff7e9595c
Commentaires